Beyin damarlarının birçok nedene bağlı olarak daralması, tıkanması yahut yırtılarak kanın damar dışına çıkması sonucu oluşan serebrovasküler hastalıklar ömür müddetini kısaltabiliyor. Halk ortasında ‘inme’ ya da ‘felç’ olarak bilinen serebrovasküler hastalıklar, dünyada vefat nedenleri ortasında 3. sırada yer alıyor. Ömür kalitesini düşüren bu meseleye kimi hastalıklar neden olabiliyor. Memorial Kayseri Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Nergiz Hüseyinoğlu, serebrovasküler hastalıklar ve nedenleri ile ilgili bilgi verdi.
İnme ya da felç olarak biliniyor
Beyin damarlarında kan akışının zayıflaması yahut büsbütün durması ya da beyin damarlarının yırtılması sonucu gelişen kanama nedeniyle ortaya çıkan hastalıkların tamamı serebrovasküler hastalıklar (SVH) yani beyin damar hastalıkları olarak tanımlanır. Halk ortasında genelde ‘inme’ ya da ‘felç’ olarak bilinen serebrovasküler hastalıklar nedeniyle dünyada ve ülkemizde vefat oranları yüksektir. Dünyada vefat nedenleri ortasında serebrovasküler hastalıklar 3. sırada yer alırken, bu hastalık sonrasında engelli kalma oranı dünyada 1. sıradadır.
Yaşam biçiminin tesiri yüksek
Hastalığın nedenleri ortasında genetik faktörleri kadar ömür usulünün tesirli olduğu da düşünülmektedir. Durağan bir hayat üslubu, sigara ve alkol kullanımı değiştirilebilir risk faktörleri ortasında yer alırken; yaş, cinsiyet ve genetik faktörler değiştirilemeyen risk faktörleridir. Cinsiyet açısından değerlendirildiğinde erkeklerde bayanlara oranla daha fazla görülmektedir. İleri yaşlarda ortaya çıkan serebrovasküler hastalıklarda ise daha önemli tablolarla karşılaşılmaktadır.
SVH’a bu meseleler neden olabiliyor
Serebrovasküler hastalıkların oluşmasına neden olabilecek birçok faktör mevcuttur. Bunların birçok değiştirilebilir iken, kimileri (yaş, ırk yahut genetik) değiştirilememektedir.
- Hipertansiyon, serebrovasküler hastalıkların oluşmasında direkt tesirlidir. Denetim altına alınamayan yüksek tansiyon (hipertansiyon) beyin damarlarında plak oluşumuna, daralmalara ve tıkanıklıklara neden olmaktadır. Hipertansiyon ilaçlarla denetim altına alınabilmektedir.
- Hiperlipidemi, kan yağlarının yüksekliği (kolesterol ve trigliserid) serebrovasküler hastalığın oluşmasında tesirli bir faktördür. Kan yağlarının yüksekliği, faal bir ömür ve hayat uzunluğu yapılacak diyet ile sorun olmaktan çıkmaktadır. Ayrıyeten sorun haline geldiyse ilaçlarla da tedavi edilebilmektedir.
- Diabetes mellitus, yani şeker hastalığı, kanın pıhtılaşmasına neden olarak beyin damarlarındaki yapıyı bozmaktadır. Oluşmaması için sağlıklı hayat usulü, diyabet ilaçları ve hayat uzunluğu diyet değerlidir.
- Sigara içiciliği, serebrovasküler hastalığa taban hazırlayan kıymetli etkendir. Damar duvarına olumsuz tesir yaparak, damarların büzülmesine, damar içinde plak birikimine ve münasebetiyle inmeye yol açmaktadır.
- Kalp hastalıkları ortasında yer alan kalp kapak hastalıkları, ritim bozukluğu, kalp yetmezliği ile pıhtı oluşumu ve emboliyle seyreden sıkıntılar serebrovasküler hastalığın nedenleri ortasındadır.
- Uyku apnesi, uykuda üst hava yollarının tıkanıklığı, horlama ve gündüz çok uyku hali ile seyreden bir hastalıktır. Son yıllarda yapılan bilimsel yayınlarda, uyku apnesinin serebrovasküler hastalık açısından önde gelen risk faktörü olduğu ortaya konulmuştur.
Tedavisi altta yatan hastalığa nazaran planlanmalı
Serebrovasküler hastalığın medikal (konservatif- ilaçlarla), girişimsel ve cerrahi tedavisi mevcuttur. Tedavi seçeneklerine inmenin çeşidine, hastanın yaşına, hastaneye müracaat saatine, altta yatan diğer hastalıkların varlığına nazaran karar verilir. Damar tıkanıklığı ile seyreden serebrovasküler hastalıklarda kan akışkanlığını arttıran, kan pıhtılaşmasını azaltan ilaçlara yanı sıra beyin ödemini azaltan, hastanın kan basıncını ve şekerini düzenleyen ve kolesterolünü azaltan ilaçlar uygulanır. Kimi durumlarda, inmeye eşlik eden epileptik nöbetler olabilmektedir. Bu durumda hastanın tedavisine antiepileptik ilaçlar eklenir.
Damar tıkanıklığına bağlı inme geçiren hastalar, hastaneye süratli başvurdukları sürece hastanın altta yatan hastalıkları açısından uygun şartlar sağlanırsa trombolitik denilen ilaçlarla pıhtıyı eritme tedavisi uygulanabilir. Bunun dışında hastalara mekanik yollarla (yani uygun cihazlarla) pıhtıyı damar yolundan çıkarma operasyonu yapılabilir. Beyin kanaması geçiren hastalarda beyin şişmesini önlemek için ilaç tedavisi, kanamayı boşaltmak için ise beyin cerrahisi tarafından yapılan operasyon uygulanabilir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
